De Digital Services Act: Een zegen voor online veiligheid en privacy?
Vanaf 25 augustus 2023 treedt de nieuwe Digital Services Act (DSA) in werking, waarin de verantwoordelijkheden van grote online platforms duidelijk worden omschreven om gebruikers te beschermen tegen nepnieuws en oplichting. Deze wet is initieel van toepassing op een scala aan platforms, en vanaf 17 februari 2024 zal deze ook van kracht zijn voor talrijke kleinere platforms. In dit artikel wordt uiteengezet waarom deze ontwikkeling gunstig is voor digitale vrijheden.
De Digital Services Act
Het doel van de DSA is het creëren van een veiligere digitale ruimte waarin gebruikers worden beschermd, en bedrijven een gelijk speelveld hebben. Veel grote platforms maken momenteel gebruik van algoritmes om gebruikersgedrag ongemerkt te sturen, waardoor zij in een 'informatiebubbel' kunnen belanden met mogelijk onjuiste of schadelijke informatie. Deze platforms verkopen ook informatie over gebruikersgedrag of gebruiken deze gegevens voor doelgerichte reclame. Hoewel dit al lang als onwenselijk werd beschouwd, voelden online bedrijven zich niet verplicht om hier actie tegen te ondernemen.
De DSA reguleert de verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden van internetaanbieders, hostingbedrijven, online platforms, zoekmachines en marktplaatsen voor de activiteiten op hun diensten. Het beoogt illegale inhoud en desinformatie aan te pakken, en vereist aanpassingen aan aanbevelingssystemen en transparantie over online reclame. Hoewel de DSA een Europese wet is, is deze van toepassing op internationale bedrijven met een vestiging in Europa of veel Europese gebruikers.
Grote online platforms en zoekmachines eerst
Vanaf 25 augustus geldt de wet voor 17 grote online platforms en twee grote online zoekmachines. Vanaf 17 februari 2024 zal de DSA ook van kracht zijn voor andere veelgebruikte online marktplaatsen, sociale netwerken, zoekmachines, cloudaanbieders, internetproviders en platforms voor het delen van content, zoals videoplatforms en online reis- en accommodatieplatforms.
Dit zijn:
- Google zoeken
- Bing
- Alibaba AliExpress
- Amazon-winkel
- Apple Appstore
- Booking.com
- Google Play
- Google Kaarten
- Google Winkelen
- Snapchat
- TikTok
- X
- Wikipedia
- YouTube
- Zalando
Transparatie voor de gebruikers
De DSA vereist transparantie van online platforms over het gebruik van gebruikersgegevens. Dit betekent dat zij gebruikers moeten informeren, bijvoorbeeld via e-mails of berichten bij het bezoeken van het platform. Bovendien moeten digitale diensten uitgebreidere uitleg geven aan gebruikers over regels voor het verwijderen van informatie of gebruikersaccounts.
De wet dwingt platforms en zoekmachines ook om jaarlijks te beoordelen of schadelijke online praktijken plaatsvinden op hun diensten en maatregelen te nemen om dit aan te pakken. Grote online marktplaatsen moeten meer informatie verzamelen en publiceren over bedrijven en handelaren op hun platform.
Naleving van de DSA is verplicht, en de Europese Commissie kan boetes opleggen tot 6% van de mondiale jaaromzet of dwangsommen tot 5% van de gemiddelde dagelijkse inkomsten als de allergrootste platforms en zoekmachines niet aan de wet voldoen.
Minder gepersonaliseerde advertenties
Onder de DSA mogen online platforms advertenties niet meer personaliseren op basis van bijvoorbeeld geloofsovertuiging of seksuele geaardheid. Minderjarigen worden extra beschermd tegen gepersonaliseerde advertenties, met als doel hen geen ongepaste reclame te tonen.
De wet beschermt gebruikers beter tegen desinformatie, nepnieuws en schendingen van grond- en mensenrechten. De grootste online platforms moeten maatregelen nemen, rapportages publiceren en toegang tot data bieden aan onderzoekers om meer inzicht te geven in hun werking.
Kritische kanttekeningen
Ondanks de vooruitgang die de DSA vertegenwoordigt in transparantie en digitale vrijheid, zijn er kritische noten te plaatsen. Het afdwingen van transparantie via wetgeving impliceert dat grote online platforms al lange tijd dergelijke praktijken toepassen, wat niet direct ongedaan gemaakt kan worden. Voorstanders van mensenrechten en privacy vinden dat de wet niet ver genoeg gaat en specifieke praktijken reguleert in plaats van principes, waardoor ruimte ontstaat voor nieuwe methoden van platforms om hetzelfde doel te bereiken.
De naleving en handhaving van de wet zijn ook punten van zorg, aangezien de controle deels bij de Europese Commissie ligt, maar handhaving is overgelaten aan individuele landen. Sommige landen zouden mogelijk minder geneigd kunnen zijn tot handhaving vanwege economische belangen bij het niet beperken van online platforms.
Conclusie
In conclusie legt de DSA verantwoordelijkheid bij grote online platforms om transparant om te gaan met gegevens en schadelijke online praktijken te verminderen. In de komende periode zullen grote platforms zich inspannen om aan de eisen van de DSA te voldoen, hopelijk resulterend in een bewustere gebruikerservaring met minder blootstelling aan desinformatie en nepnieuws. Niettemin zijn er kritische bedenkingen over of de wet in de praktijk werkelijk het gewenste verschil zal maken, wat de komende jaren nader zal blijken.
